De eerste officiële ISO-norm voor kwaliteitsmanagement dateert van 15 maart 1987 en is ontstaan uit de Allied Quality Assurance Publications (AQAP) uit 1969. De AQAP is een Amerikaanse norm voor kwaliteitszorg die zijn oorsprong vindt in de militaire industrie. De Noord-Atlantische Verdrags-Organisatie (NAVO) ontwikkelde in 1959 kwaliteitsnormen voor zijn leveranciers om zeker te zijn van juiste en kwalitatief goede materialen op het juiste moment aan het front. Alleen leveranciers die aan deze kwaliteitsnormen voldeden mochten aan de NAVO leveren. Deze normen werden in 1969 herzien en opgesteld onder de naam AQAP.
Door het succes van de NAVO kwam geleidelijk vanuit de wetenschappelijke industrie de vraag naar gelijksoortige normen. Op verschillende plaatsen in de wereld werden normen ontwikkeld, zoals die van de BSI (British Standards Institution) en NEN (Nederlands Normalisatie-instituut). Door toename van grensoverschrijdende handel ontstond de behoefte aan een wereldwijd geaccepteerde norm. In 1979 werd hiertoe een technische commissie, ISO/TC 176, in het leven geroepen. Deze commissie had als primaire doelstelling om vanuit alle bestaande normen een wereldwijd geaccepteerde norm te maken. In 1987 wist de commissie zijn doelstelling vorm te geven in de eerste officiële ISO 9001-norm.
AQAP versus ISO
1. Inleiding
Het opnemen van AQAP als kwaliteitszorgeis in contracten wordt niet als vanzelfsprekend beschouwd. Omdat de ISO 9001 als industriele kwaliteitsmanagement standaard door veel bedrijven wordt gehanteerd lijkt het voor de hand te liggen deze norm als contracteis op te nemen. Hij is wereldwijd bekend bij veel leveranciers, wordt gebruikt als certificatienorm en vormt een duidelijk selectiecriterium bij aanbestedingen. Waarom dan toch een AQAP-eis stellen?
2. Beschouwing
Hoewel er duidelijke verschillen bestaan tussen de AQAP en de ISO worden deze verschillen dikwijls op verschillende manieren geïnterpreteerd. Men denkt dat AQAP bedoeld is voor militaire producten en de ISO voor civiele producten, of dat een gecertificeerde leverancier een betere kwaliteit levert dan een niet gecertificeerde leverancier. De praktijk bewijst echter dat een gecertificeerde leverancier per definitie geen betere producten levert dan een niet gecertificeerde leverancier en dat AQAP veel beter aansluit bij de aard en complexiteit van het product. Dit is in het bijzonder bij aanbestedingen een groot voordeel aangezien een ISO eis vaak uitsluitend gecertificeerde leveranciers oplevert terwijl een (lagere) AQAP-eis veel meer leveranciers oplevert (dus meer concurrentie en lagere prijzen).
Tevens garandeert de AQAP de mogelijkheid tot het uitoefenen van toezicht bij de leverancier en zijn onderleveranciers daar de leverancier de AQAP-eisen moet 'doorvertalen' naar de onderleverancier(s).
3. Kwaliteitszorgeisen in contracten
Als er geen toezicht noodzakelijk is kan ISO worden gesteld, echter voor eenvoudige producten is dit vaak een te hoge eis waar we extra voor moeten betalen. AQAP's kunnen worden geselecteerd op basis van de complexiteit van het product omdat eenvoudige producten een lagere eis rechtvaardigen. ISO wordt momenteel te pas en te onpas geeist zonder dat de relatie met het product wordt gehanteerd. In veel gevallen kan een lagere AQAP-eis worden gesteld waar meer leveranciers aan kunnen voldoen, in het bijzonder de niet gecertificeerde.
Om het onderscheid tussen ISO en AQAP nog duidelijker te stellen kan worden opgemerkt dat ISO meer proces gelateerd is en AQAP meer product gerelateerd is.
4. Conclusie
Bij voorkeur dient de AQAP kwaliteitszorgeis te worden opgenomen in contracten. Het garandeert de mogelijkheid van toezicht, stelt aanvullende eisen aan de leverancier bij complexe projecten en kritische producten en minder eisen aan de leverancier bij eenvoudige producten. Hierdoor wordt een goede prijs/kwaliteit verhouding verkregen doordat de AQAP-eisen zijn afgestemd op de complexiteit van het product wat een gezonde concurrentie bevordert.
Het argument dat leveranciers de AQAP niet kennen of er eenvoudigweg niet aan willen voldoen vloeit voort uit het feit dat leveranciers over kwaliteitssystemen beschikken die voldoen aan ISO en gebaseerd op de standaard producten van de leverancier. De AQAP specificeert specifieke beheersing en aantoonbaarheid gericht op het contract en vraagt van de leverancier aanvullende beheersmaatregelen. Deze maatregelen dienen in het kwaliteitsplan te worden afgedekt en vormt daarmee een cruciaal document bij het beoordelen of een leverancier voldoet of kan voldoen aan de contractuele eisen. Zonder een AQAP-eis kost het vaak veel inspanning om de bewijslast van de leverancier (inclusief onderleverancier), dat het te leveren product voldoet aan de gestelde eisen, boven water te krijgen. Een goed contract plus een goede kwaliteitseis levert in principe een goed product op!
